3 lutego 2015 roku obchodziliśmy 96 rocznicę bitwy o Nowe Kramsko

Na zdjęciu: Jan, Antoni, Franciszek Krysztofkowie. Dwaj pierwsi byli mieszkańcami Nowego Kramska i walczyli w pamiętnej bitwie o to by nasza miejscowość znów należała do Polski. Fotografia pochodzi z archiwum domowego Jarosława Zdziabka.  

     W Nowym Kramsku Niemcy uciekając w stronę Kolesina wpa­dali pod obstrzał ciężkiego karabinu maszynowego, ustawionego na drodze obok kościoła natychmiast po zdobyciu probostwa, po­nadto pod ogień oddziału, który wkroczył do wsi od strony Ko­lesina. Pierwsi, którzy biegli w tym kierunku, legli pokotem. Na­kaz rozsądku i instynkt samozachowawczy biegnących w tyle kie­rował ich na boczne drogi. Jedna :z nich wiodła ku pałacowi, wokół którego trwał zacięty bój. Ogień obrońców i oblegających krzyżował się tam chaotycznie. Niemcy, którzy podążyli w tym kie­runku, cofnęli się szybko. Wrócić w stronę kościoła było niemożli­wością. Tam rozgrywała się właśnie najzaciętsza walka. Pozo­stało uciekać na prawo przez podwórza i ogrody Sikucińskiego, Weimanna i Obsta, na zapłocia. Stąd nikt dotychczas nie strzelał.
Trzecia grupa szturmowa zawiodła. Mówią, że poprzedniego dnia powstańcy uczestniczyli w hucznej zabawie w Babimoście, trochę podpili i znużeni zaspali sprawę. Inni znów mówią, że ciemną nocą zabłądzili gdzieś w okolicy Górnego Folwarku i opóź­nili swoje przybycie o jedną godzinę. Zdecydował może jeszcze i ten fakt, że ich droga była bardzo trudna. Wiodła ona od Gór­nego Folwarku przez zamarznięte, grudowate pola, marsz był trudny, co uniemożliwiło terminowe wykonanie zadania..


Powstańcy wielkopolscy w okopach, styczeń 2009. (Źródło: Wikipedia)

W boju poległo po stronie polskiej według źródeł niemieckich 15 osób, a rannych było 30 do 40. Swoje straty określają Niemcy bardzo skromnie, wymieniając jako poległych tylko dowódców von Gladissa, von Kleista, Koeniga i Klosego oraz kilku rannych. Dane te trudno uznać za prawdziwe, zwłaszcza, że żyjący ludzie świad­czą zupełnie inaczej. Wszyscy zgodnie poświadczają, że poległo 7 Polaków, a mianowicie: Edward Andrys, Antoni Błoch, Łucjan Figlarek, Edward Kubiak, Edward Szymański, Ignacy Todek i Ste­fan Wujec, ponadto mieliśmy kilku rannych. Źródła polskie po­dają natomiast, że Niemców poległo 42, oprócz wymienionych oficerów, do niewoli zabrano 47. Trudno ustalić faktyczne straty osobowe Niemców, ponieważ szybko odbili oni Kramsko, zakazali natychmiast po wkroczeniu do wsi wychodzenia mieszkańcom na ulicę pod groźbą strzelania bez ostrzeżenia, a w tym czasie szybko odwozili swoich zabitych i rannych do Klemska i Sulechowa. Da­ne niemieckie są problematyczne choćby i z tego powodu, że nigdy zwycięzca nie ponosi większych strat od uciekających z pola bitwy, a tym bardziej od zaskoczonych przeciwników, którzy w panice opuszczają swoje pozycje. Gdy nastał dzień, przyszło powstańcom wycofać się pod napo­rem większych sił, które od strony Sulechowa i Klępska przy wsparciu silnym ogniem artylerii zaatakowały około godziny 10 Nowe Kramsko. Za dnia powstańcy, nie posiadający ani jednego działa, nie mogli sprostać siłom niemieckim, tym więcej że Nowe Kramsko, podobnie jak i Babimost, leży na otwartej przestrzeni, brak w nim naturalnych warunków do obrony. Pewną zaporę sta­nowi jedynie od strony południowo-zachodniej Jezioro Wojnowskie. Trzeba było wioskę po parogodzinnej walce oddać i wyco­fać się do Babimostu,
     Ale oprócz ciosu moralnego zadanego Niemcom powstańcy zdo­byli 5 ckm, 4 km, 4 kuchnie polowe, 15 koni, 100 karabinów, wiele amunicji i granatów ręcznych. W boju tym odznaczyli się szczególnie: Izydor Napierała, Józef Kudliński, Jan Jopek, Moel-lenbrok, Wojciech Kuboś, Wacław Piwecki, Jan i Łukasz Szefne-rowie, Nikodem, Stanisław i Karol Szymańscy, Edward Kubiak, Walenty Tomaszewski, Wojciech i Stanisław Piweccy, Walenty Kubiak i wielu innych.
     Wraz z opuszczającymi Nowe Kramsko powstańcami musieli odejść ci wszyscy, którzy w mniejszym lub większym stopniu kontaktowali się z nimi i udzielali pomocy walczącym. Niektórzy z nich mogli powrócić w rodzinne strony dopiero po 26 latach, w roku 1945, kiedy Nowe Kramsko powróciło do Polski. 


Na fotografiach:
Od lewej: Józef Kudliński, organizator i dowódca drużyny chobienickiej, dowódca nocnego wypadu na Nowe Kramsko w dniu 3 lutego 1919 r.
W środku: Ks. Dudziński przebrany w mundur żołnierza niemieckiego ucieka wraz z Krawcem do Berlina.
Po prawej: Wojciech Piwecki, jedyny ocalały z rodziny uczestnik powstania na Babimojszczyźnie.

Fotografie z powstania wiekopolskiego (27 grudnia 2008 - 16 lutego 1919)